4.4 Metabolizm wapniowo-fosforanowy Flashcards
(53 cards)
1
Q
Czynniki niezbędne do syntezy osteoklastów
A
- obecność M-CSF
* interakcja RANK z RANKL
2
Q
Lokalizacja RANK i RANKL
A
- RANK - błona komórkowa prekursorów osteoklastów
* RANKL - błona komórkowa prekursorów osteoblastów
3
Q
OPG
A
- osteoprotegeryna
- substancja produkowana przez osteoblasty
- blokuje dostęp do RANKL
4
Q
RANK - pełna nazwa
A
• receptor activator of nuclear factor κB
5
Q
Substancje stymulujące dojrzewanie osteoblastów
A
- czynnik wzrostowy fibroblastów (FGF)
- transformujący czynnik wzrostowy β (TGF-β)
- insulinopodobny czynnik wzrostu 1 (IGF-1)
6
Q
Substancje stymulujące dojrzewanie osteoklastów
A
- parathormon (PTH)
* transformujący czynnik wzrostowy β (TGF-β)
7
Q
Formy witaminy D
A
- kalcyferol (D₁)
- ergokalcyferol (D₂)
- cholekalcyferol (D₃)
8
Q
Aktywacja witaminy D₃ w organizmie
A
- 25-hydroksylacja w wątrobie
- 1-hydroksylacja w nerkach
- aktywny metabolit: 1,25-dihydroksycholekalcyferol (kalcytriol)
9
Q
Suplement witaminy D₃ u osób zdrowych
A
• cholekalcyferol
10
Q
Suplement witaminy D₃ u osób z niewydolnością wątroby
A
• kalcyfediol (25-hydroksylowana pochodna wit. D₃)
11
Q
Suplement witaminy D₃ u osób z niewydolnością nerek
A
- alfakalcydol (1-hydroksylowana pochodna wit. D₃)
* dokserkalcyferol (1-hydroksylowana pochodna wit. D₂)
12
Q
Wskazania do podania kalcytriolu
A
- niedoczynność przytarczyc
- krzywica oporna na wit. D
- osteodystrofia nerkowa
- u pacjentów dializowanych (uwaga na hiperfosfatemię)
13
Q
Działanie kalcytriolu
A
- ogólnie - ↑Ca, ↑P
- jelito cienkie (↑ wchłaniania wapnia)
- nerki (↑ resorpcji wapnia i fosforanów)
- kości (stymulacja osteoklastów, ↑ resorpcji kości)
- przytarczyce (↓ PTH) (PTH stymuluje powstawanie kalcytriolu)
- układ immunologiczny (↓ aktywności limfocytów T)
14
Q
Mechanizmy zwiększania przez kalcytriol wchłaniania wapnia w jelicie cienkim
A
- ↑ ekspresji pompy wapniowej (po stronie światła jelita)
- ↑ ekspresji kalbindyny (wewnątrz enterocytów)
- ↑ ekspresji ATP-azy wapniowej (po stronie kapilar)
15
Q
Immunomodulujące działanie kalcytriolu
A
• produkowany przez makrofagi kalcytriol hamuje aktywność limfocytów T
• ryzyko hiperkalcemii → nie może być stosowany jako lek immunomodulujący
• w łuszczycy stosowane są pochodne o mniejszych własnościach hiperkalcemizujących:
∙ takalcytol
∙ kalcypotriol
16
Q
Regulacja wydzielania PTH
A
- receptory CaSR w komórkach głównych przytarczyc
- ↑ [Ca²⁺] → hamowanie wydzielania PTH
- ↓ [Ca²⁺] → stymulacja wydzielania PTH
17
Q
Działanie PTH
A
- ↑ stężenia witaminy D₃ (stymulacja 1α-hydroksylazy wit. D₃)
- nerki (↑ resorpcji wapnia, ↓ resorpcji fosforanów)
- kości (krótka interakcja z receptorem: działanie kościotwórcze, długa interakcja z receptorem: działanie kościogubne)
18
Q
Teryparatyd
A
- krótko działający analog parathormonu
- ma właściwości kościotwórcze
- stosowany w osteoporozie u obu płci (nie dłużej niż przez 2 lata)
19
Q
Fosfatoniny
A
- najważniejsza fosfatonina: FGF-23
- podobnie jak parathormon hamują resorpcję fosforanów
- przeciwnie do parathormonu hamują 1α-hydroksylację wit. D₃ (↓ wchłaniania fosforanów w jelicie)
20
Q
Kalcytonina - charakterystyka
A
- produkowana przez komórki C tarczycy
- jedyny hormon zmniejszający [Ca²⁺] we krwi
- hamuje aktywność osteoklastów
- ma działanie analgetyczne
- przy dłuższym stosowaniu desensytyzuje własne receptory
- podawana parenteralnie lub donosowo
21
Q
Preparaty kalcytoniny - przedstawiciele
A
- kalcytonina ludzka
* kalcytonina łososiowa
22
Q
Preparaty kalcytoniny - zastosowanie
A
- osteoporoza
- choroba Pageta
- przerzuty nowotworowe do kości
- hiperkalcemia
23
Q
Kalcytonina łososiowa
A
- kalcytonina o zwiększonym powinowactwie do ludzkiego receptora
- rozkładana wolniej niż kalcytonina ludzka
- podawana podskórnie lub donosowo
24
Q
Wpływ GKS na gospodarkę wapniowo-fosforanową
A
- antagoniści wit D
- ↓ wchłaniania wapnia w jelitach
- ↓ resorpcji wapnia w nerkach
- zwrotny mechanizm homeostatyczny: aktywacja przytarczyc
- hamowanie aktywności i stymulacja apoptozy osteoblastów
- skutek: utrata masy kostnej
25
Wpływ hormonów tarczycy na gospodarkę wapniowo-fosforanową
* aktywacja przebudowy kości
* osteoklasty są stymulowane bardziej niż osteoblasty
* skutek: utrata masy kostnej
26
Wpływ hormonów płciowych na gospodarkę wapniowo-fosforanową
* hamowanie apoptozy osteoblastów
* hamowanie aktywności i stymulacja apoptozy osteoklastów
* skutek: przeciwdziałanie utracie masy kostnej
27
Leki wpływające na gospodarkę wapniowo-fosforanową - grupy leków
```
• hamujące resorpcję kości:
∙ HTZ - hormonalna terapia zastępcza
∙ SERM
∙ bisfosfoniany
∙ kalcytonina
∙ związki strontu
• stymulujące budowę kości
∙ krótko działające preparaty parathormonu
∙ preparaty witaminy D
∙ preparaty wapnia
∙ kalcymimetyki
∙ związki strontu
```
28
Najszybciej działający preparat witaminy D
* forma dożylna kalcytriolu
| * stosowana w przypadku tężyczki po usunięciu przytarczyc
29
Dihydrotachysterol
* syntetyczny analog witaminy D₂
* nie wymaga hydroksylacji
* działa szybko i krótko
* stymuluje wchłanianie wapnia z jelit lepiej niż większość preparatów wit. D
30
Preparaty witaminy D - działania niepożądane
* wzrost stężenia fosforanów
| * powstawanie zwapnień
31
Preparaty witaminy D stosowane w zaburzeniach czynności przytarczyc
* niedoczynność przytarczyc - alfakalcydol, kalcytriol
| * nadczynność przytarczyc - alfakalcydol, dokserkalcyferol
32
Zapobieganie hiperfosfatemii w przebiegu leczenia nadczynności przytarczyc - leki
* parykalcytol
* leki wiążące fosforany
* kalcymimetyki
33
Parykalcytol
* pochodna witaminy D₂
* zmniejsza stężenie PTH o ponad połowę
* słabo zwiększa stężenie wapnia (10x mniej niż kalcytriol)
34
Leki wiążące fosforany - przedstawiciele
* węglan wapnia (zawiera wapń, nie zmienia indeksu Ca×P)
* chlorowodorek sewelameru (wywołuje kwasicę i hiperkaliemię)
* węglan sewelameru
* węglan lantanu
35
Cynakalcet
* kalcymimetyk
* uwrażliwia receptor wapniowy komórek przytarczyc
* skutek: hamowanie wydzielania PTH
36
Preparaty wapnia - przedstawiciele
```
• dożylne:
∙ glukonian wapnia
• doustne:
∙ węglan wapnia
∙ cytrynian wapnia
```
37
Bisfosfoniany - przedstawiciele
```
• kwas etydronowy
• 100 × silniejsze:
∙ kwas alen-dronowy
∙ kwas ryze-dronowy
∙ kwas pami-dronowy
∙ kwas tylu-dronowy
• 1000 × silniejsze:
∙ kwas iban-dronowy
∙ kwas zole-dronowy
```
38
Bisfosfoniany podawane raz w tygodniu
* kwas alendronowy
| * kwas ryzedronowy
39
Bisfosfoniany podawane raz w miesiącu
• kwas ibandronowy
40
Bisfosfoniany podawane dożylnie
* kwas pamidronowy
* kwas zoledronowy
* najbardziej skuteczne w leczeniu przerzutów do kości
* nie wywołują owrzodzeń przełyku
41
Bisfosfoniany - mechanizm działania
* gromadzą się w kościach, związane z hydroksyapatytami
* zmniejszają rozpuszczalność hydroksyapatytu
* hamują adhezję osteoklastów
* hamują aktywność resorpcyjną osteoklastów
* efekty widoczne po 3-6 msc terapii
42
Bisfosfoniany - zastosowanie
* osteoporoza
* choroba Pageta
* hiperkalcemia wywołana przerzutami nowotworowymi do kości
43
Bisfosfoniany stosowane w leczeniu osteoporozy
* kwas ryzedronowy
* kwas ibandronowy
* kwas tyludronowy
* kwas alendronowy
44
Bisfosfoniany stosowane w leczeniu choroby Pageta
* kwas tyludronowy
* kwas ryzedronowy
* kwas alendronowy
* kwas pamidronowy
45
Plikamycyna - charakterystyka
* antybiotyk o działaniu przeciwnowotworowym
* hamuje aktywność PTH i aktywację osteoklastów
* stosowany w chorobie Pageta i przerzutach do kości
46
Plikamycyna - działania niepożądane
```
• skutki mielosupresji:
∙ niedokrwistość
∙ skłonność do zakażeń
∙ zaburzenia krzepnięcia
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe
```
47
Ranelinian strontu
* odkłada się na powierzchni nowo utworzonej kości
* stymuluje powstawanie tworzących kość osteoblastów
* hamuje aktywność resorpcyjną osteoklastów
48
Denozumab
* przeciwciało monoklonalne przeciwko RANKL
| * blokuje połączenie RANKL z RANK → hamuje różnicowanie osteoklastów → hamuje resorpcję kości
49
Reakcja organizmu na zbyt wysokie stężenie wit D
• w nerkach hydroksylowanie w miejscu 24 zamiast 1alfa -> pochodna 24,25-hydroksylowa jest nieaktywna
50
Asfotaza alfa
* aktywność alkalicznej fosfatazy
* rekombinowana glikoproteina
* leczenie hipofosfatazji - ch genetycznej
51
Preparaty PTH
• nie są stosowane w leczeniu
52
Bisfosfoniany - charakterystyka
* analogi pirofosforanów, z atomem P zastapionym atomem C
* powinny być przyjmowane na czczo, popite wodą, potem pacjent powinien być w pionie
* zalegający w przełyku może powodować owrzodzenia
53
Bisfosfoniany stosowane w leczeniu przerzutów nowotworowych do kości
* kwas pamidronowy
| * kwas zolendronowy
