Recurrent dislocation of the patella Chondromalacia of the patella Flashcards
(10 cards)
Trật khớp xương bánh chè tái diễn, Nhuyễn sụn xương bánh chè
Overview Anatomy
❖ Khớp gối được cấu tạo bởi xương bánh chè (patella), xương chày (tibia) và xương đùi (femur).
❖ Xương bánh chè được bao bọc trong một gân: gân này nối cơ tứ đầu đùi với xương chày, phía dưới khớp gối.
❖ Xương bánh chè nằm trong rãnh ròng rọc tại vị trí nối giữa xương đùi và xương chày.
❖ Dây chằng đùi-xương bánh chè giữa: nối mặt trong của xương bánh chè. Tổn thương đến nó → trật khớp. = medial-patellofemoral ligament
❖ Xương bánh chè có vai trò quan trọng về mặt chức năng vì nó làm tăng lực đòn bẩy của khớp gối.
❖ Về mặt cơ học, xương bánh chè cho phép tăng khoảng 30% sức mạnh trong động tác duỗi chân (đá) tại khớp gối.
❖ Triệu chứng phổ biến nhất của kích ứng xương bánh chè là đau liên quan đến việc ngồi lâu và khi đi xuống cầu thang.
Trật khớp xương bánh chè tái diễn
❖ Khi xương bánh chè bị trật, nó luôn lệch về phía bên ngoài (bên ngoài khớp gối).
❖ Trong trật khớp tái diễn, có những yếu tố nguy cơ sau:
- Lỏng dây chằng toàn thân – “dây chằng lỏng lẻo”
- Patella alta – xương bánh chè cao
- Xương bánh chè nhỏ
- Biến dạng khớp gối
- Yếu cơ
- Tăng góc Q
Trật khớp xương bánh chè tái diễn
Đặc điểm lâm sàng
Gặp ở trẻ gái nhiều hơn trẻ trai
Thường hai bên
Xảy ra đột ngột khi cơ tứ đầu đùi co trong lúc gối đang gập
Có đau cấp và bệnh nhân không thể duỗi thẳng gối
Test lo âu xương bánh chè dương tính: gối gập khoảng 30 độ, cơ tứ đầu giãn → xương bánh chè dễ di chuyển
→ Khi ấn vào mặt trong để đẩy bánh chè ra ngoài, bệnh nhân có biểu hiện lo âu → test dương tính
Nếu nhìn thấy rõ xương bánh chè đang bị trật → có biến dạng rõ rệt, không sờ được bánh chè ở bên ngoài → không thể vận động chủ động hay thụ động
❖ Trật bánh chè tái diễn là yếu tố nguy cơ dẫn đến thoái hóa khớp gối
❖ X-quang: xương bánh chè bị lệch ra ngoài và xoay
Trật khớp xương bánh chè tái diễn
Tx
- Nắn lại bằng cách ấn vào mặt trong xương bánh chè khi gối được từ từ duỗi thẳng
- Tập cơ tứ đầu đùi để tăng cường sức mạnh
- Trật lần đầu nên được nẹp cố định trên gối bằng bột
- Bệnh nhân bị trật tái diễn sau khi được nắn lại có thể được cố định bằng băng ép hoặc nẹp Richards cho đến khi có thể sắp xếp phẫu thuật
- Nếu điều trị bảo tồn không hiệu quả, tiến hành phẫu thuật:
- Tách điểm bám của gân bánh chè và di chuyển nó vào trong và xuống dưới đến xương chày
- Cắt bỏ phần mô giữ bên ngoài (retinaculum ngoài)
- Cắt bỏ xương bánh chè (patellectomy – nếu cần)
Trật khớp bánh chè theo thói quen (Habitual Dislocation of the Patella)
❖ Là tình trạng hiếm gặp, trong đó xương bánh chè bị trật khi gập gối và tự trở lại khi duỗi gối, khác với trật bánh chè tái diễn (xảy ra khi cả gập và duỗi), và thường không đau, không sưng.
❖ Thường xảy ra ở tuổi nhỏ hơn nhiều so với trật khớp tái diễn (thường là giai đoạn đầu tuổi thơ).
❖ Nguyên nhân cơ bản là rút ngắn cơ tứ đầu đùi, đặc biệt là cơ rộng ngoài (vastus lateralis).
Việc rút ngắn này có thể do: xơ hóa, chấn thương, tiêm bắp lặp lại trong thời kỳ sơ sinh
❖ Nếu không điều trị, xương bánh chè có thể bị trật vĩnh viễn.
Trật khớp bánh chè theo thói quen (Habitual Dislocation of the Patella)
Điều trị
Điều trị bằng phẫu thuật, bao gồm:
Tách cơ rộng ngoài (Vastus Lateralis) khỏi dải chậu chày (iliotibial tract) nếu chúng dính với nhau
Tăng cường cấu trúc mặt trong
Cắt giãn cơ bị căng đủ mức cần thiết để cho phép xương bánh chè di chuyển đầy đủ
Nhuyễn sụn xương bánh chè (Chondromalacia patella) – “Gối của vận động viên chạy bộ”
❖ Chondromalacia patella là tình trạng mềm bất thường của sụn dưới xương bánh chè.
❖ Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của đau gối mạn tính.
❖ Người ta cho rằng sự ma sát giữa vùng tổn thương và lồi cầu xương đùi tương ứng là nguyên nhân gây đau.
❖ Thoái hóa khớp có thể phát triển về sau.
Xương bánh chè không được căn chỉnh đúng trên xương đùi, gây sai lệch tư thế:
Bất thường trong góc Q → tăng lực kéo ra ngoài lên xương bánh chè
Căng cơ tứ đầu đùi (ảnh hưởng khi gập gối), dải chậu chày, cơ gân kheo, v.v.
Lòng bàn chân sấp quá mức do xoay trong quá mức của chân
→ Tất cả đều có thể làm tổn thương sụn theo thời gian.
Nhuyễn sụn xương bánh chè (Chondromalacia patella) – “Gối của vận động viên chạy bộ”
Đặc điểm lâm sàng
S15 CF
Đau tăng khi leo lên hoặc xuống cầu thang
Thường gặp ở bé gái tuổi 15–18
Thường có tràn dịch nhẹ
Ở giai đoạn sớm có thể hồi phục được
Cử động có thể kèm theo tiếng răng rắc nhẹ (crepitation)
Test ma sát: ấn xương bánh chè vào xương đùi rồi di chuyển → gây đau
X-quang thường bình thường
Nhuyễn sụn xương bánh chè (Chondromalacia patella) – “Gối của vận động viên chạy bộ”
Điều trị
Điều trị:
Băng ép cố định
Thuốc giảm đau
Vật lý trị liệu để tăng cường cơ vastus medialis (cơ rộng trong)
❖ Trong nhiều trường hợp, đau sẽ tự hết sau 1–2 năm; nếu không, cần:
Nội soi khớp
Điều chỉnh lại vị trí xương bánh chè
Gọt bỏ phần sụn mềm bất thường
Cắt bỏ xương bánh chè (patellectomy)
