P287 Flashcards
(12 cards)
YUDDHA KĀṆḌAM
05.34 Anuṣṭubh (Śloka)
विद्वेष m.
विद्वेष m. hatred, dislike, contempt, aversion to (locative case or genitive case) etc. (ṣaṃ-gam-,to make one’s self odious; ṣaṃ-kṛ-,with locative case,to show hostility towards; ṣaṃ-grah-,with locative case,to conceive hatred against)
YUDDHA KĀṆḌAM
05.35 Anuṣṭubh (Śloka)
भक्तिपूतान्त adj.
भक्तिपूतान्त adj. ‘whose insides (mind/soul) are purified by devotion’
अन्त m. inner part, inside
\
anta अन्त a. [अम्-तन् Uṇ.3.86] 1 Near. -2 Last. -3 Handsome, lovely; Me.23; दन्तोज्ज्वलासु विमलोपलमे- खलान्ताः Śi.4.4, (where, however, the ordinary sense of ‘border’ or ‘skirt’ may do as well, though Malli. renders अन्त by रम्य, quoting the authority of शब्दार्णव - ‘मृताववसिते रम्ये समाप्तावन्त इष्यते’). -4 Lowest, worst. -5 Youngest. -तः (n. in some senses) 1 (a) End, limit, boundary (in time or space); final limit, last or extreme point; स सागरान्तां पृथिवीं प्रशास्ति H.4.5 bounded by the ocean, as far as the sea; अपाङ्गौ नेत्रयो- रन्तौ Ak.; उद्युक्तो विद्यान्तमधिगच्छति H.3.114 goes to the end of, masters completely; श्रुतस्य यायादयमन्तमर्भकस्तथा परेषां युधि चेति पार्थिवः (where अन्त also means end or destruction); जीवलोकसुखानामन्तं ययौ K.59 enjoyed all worldly pleasures; आलोकितः खलु रमणीयानामन्तः K.124 end, furthest extremity; दिगन्ते श्रूयन्ते Bv.1.2. -2 Skirt, border, edge, precinct; a place or ground in general; यत्र रम्यो वनान्तः U.2.25 forest ground, skirts of the forest; ओदकान्तात् स्निग्धो जनो$नुगन्तव्यः Ś.4; उपवनान्तलताः R.9.35 as far as the borders or skirts; वृत्तः स नौ संगतयोर्वनान्ते R.2.58,2.19; Me.23. Upper part (शिरोभाग); महा- र्हमुक्तामणिभूषितान्तम् Rām.5.4.3. -3 End of a texture, edge, skirt, fringe or hem of a garment; वस्त्र˚; पवनप्रनर्तितान्तदेशे दुकूले K.9 (by itself in Veda). -4 Vicinity, proximity, neighbourhood, presence; नाधीयीत श्मशानान्ते ग्रामान्ते Ms. 4.116; Y.2.162; जलान्ते छन्दसां कुर्यादुत्सर्गं विधिवद् बहिः 1.143; गङ्गाप्रपातान्तविरूढशष्पम् (गह्वरम्) R.2.26; पुंसो यमान्तं व्रजतः P.2.115 going into the vicinity or presence of Yama; अन्योन्यामन्त्रणं यत्स्याज्जनान्ते तज्जनान्तिकम् S. D.; यां तु कुमारस्यान्ते वाचमभाषथास्तां मे ब्रूहि Śat. Br. (These four senses are allied). -5 End, conclusion, termination (opp. आरम्भ or आदि); सेकान्ते R.1.51; दिनान्ते निहितम् R.4.1; मासान्ते, पक्षान्ते, दशाहान्ते &c.; एकस्य दुःखस्य न यावदन्तं गच्छाम्यहं पारमिवार्णवस्य Pt.2.175; व्यसनानि दुरन्तानि Ms.7.45; दशान्तमुपेयिवान् R.12.1 going to the end of the period of life (end of the wick); व्यसनं वर्धयत्येव तस्यान्तं नाधिगच्छति Pt.2.18; oft. in comp. in this sense, and meaning ‘ending in or with’, ‘ceasing to exist with’, ‘reaching to the end’; तदन्तं तस्य जीवितम् H.1.91 ends in it; कलहान्तानि हर्म्याणि कुवाक्यान्तं च सौहृदम् । कुराजान्तानि राष्ट्राणि कुकर्मान्तं यशो नृणाम् ॥ Pt.5.76; विशाखान्ता गता मेघा प्रसूत्यन्तं च यौवनम् । प्रणामान्तः सतां कोपो याचनान्तंहि गौरवम् ॥ Subhā. फलोदयान्ताय तपःसमाधये Ku.5.6 ending with (lasting till) the attainment of fruit; यौवनान्तं वयो यस्मिन् Ku.6.44; R.11.62,14.41; विपदन्ता ह्यविनीतसंपदः Ki.2.52; युगसहस्रान्तं ब्राह्मं पुण्यमहर्विदुः Ms.1.73 at the end of 1 Yugas; प्राणान्तं दण़्डम् Ms.8.359 capital punishment (such as would put an end to life). -6 Death, destruction; end or close of life; धरा गच्छत्यन्तं Bh.3.71 goes down to destruction; योगेनान्ते तनुत्यजाम् R.1.8; एका भवेत्स्वस्तिमती त्वदन्ते 2.48;12.75; ममाप्यन्ते Ś.6; अद्य कान्तः कृतान्तो वा दुःखस्यान्तं करिष्यति Udb.; औषध्यः फलपाकान्ताः Ms.1.46; अन्तं या To be destroyed, perish, be ruined. -7 (In gram.) A final syllable or letter of a word; अजन्त ending in a vowel; so हलन्त, सुबन्त, तिडन्त &c. -8 The last word in a compound. -9 Ascertainment, or settlement (of a question); definite or final settlement; pause, final determination, as in सिद्धान्त; न चैव रावणस्यान्तो दृश्यते जीवितक्षये Rām.6.17.58 उभयोरपि दृष्टोन्तस्त्वनयोस्तत्त्वदर्शिभिः Bg.2.16 (सदसतोः इत्यर्थः). -1 The last portion or the remainder (n. also); निशान्तः; वेदान्तः &c. वेदांश्चैव तु वेदाङ्गान् वेदान्तानि तथा स्मृतीः । अधीत्य ब्राह्मणः पूर्वं शक्तितो$न्यांश्च संपठेत् ॥ Bṛihadyogi- yājñavalkya Smṛiti 12.34. -11 Underneath, inside, inner part; युष्मदीयं च जलान्ते गृहम् Pt.4 in water, underneath water; सुप्रयुक्तस्य दम्भस्य ब्रह्माप्यन्तं न गच्छति Pt.1.22 does not penetrate or dive into, sound, fathom; आशङ्कितस्यान्तं गच्छामि M.3 shall dive deep into, fully satisfy, my doubts. -12 Total amount, whole number or quantity. -13 A large number. -14 Nature, condition; sort, species; मम मोक्षस्य को$न्तो वै ब्रह्मन्ध्यायस्व वै प्रभो Mb.12.282.32. एतदन्तास्तु गतयो ब्रह्माद्याः समुदाहृताः Ms.1.5. -15 Disposition; essence; शुद्धान्तः -16 Division (विभाग); ते$नया कात्यायन्या$न्तं करवाणीति Bri. Up.2.4.1. [cf. Goth. andeis, and; Germ. ende and ent; also Gr. anti; L. ante]. cf. अन्तस्तु भागे$- वसिते रचनायां च तत्परे । मृतौ निषेवणे रम्ये समाप्तावग्रमध्ययोः ॥ स्वरूपे च समीपे च पुंलिङ्गे$पि प्रकीर्तितः । Nm. -Comp. -अवशा- यिन् m. [अन्ते पर्यन्तदेशे अवशेते] a chāṇḍāla. -अवसायिन् [नखकेशानामन्तं अवसातुं छेत्तुं शीलमस्य, सो-णिनि] 1 a barber. -2 a chāṇḍāla, low caste. -3 N. of a sage, see अन्त्याव- सायिन् (अन्ते पश्चिमे वयसि अवस्यति तत्त्वं निश्चिनोति). -उदात्त a. having the acute accent on the last syllable. (-त्तः) the acute accent on the last syllable; P.VI,1.199. -ओष्ठः The lower lip (अधरोष्ठ); रुधिरं न व्यतिक्रामदन्तोष्ठादम्ब मा शुचः Mb.11.15.16. -कर, -करण,-कारिन् a. causing death or destruction, fatal, mortal, destructive; क्षत्रिया- न्तकरणो$पि विक्रमः R.11.75 causing the destruction of; राज्यान्तकरणावेतौ द्वौ दोषौ पृथिवीक्षिताम् Ms.9.221; अहमन्तकरो नूनं ध्वान्तस्येव दिवाकरः Bk. -कर्मन् n. death, destruction; षो अन्तकर्मणि Dhātupāṭha. -कालः, -वेला time or hour of death; स्थित्वा स्यामन्तकाले$पि ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति Bg.2.72. -कृत् m. death; वर्जयेदन्तकृन्मर्त्यं वर्जयेदनिलो$नलम् Rām. -कृद्दशाः N. of the eighth of the twelve sacred Aṅga texts of the Jainas (containing ten chapters). -ग a. having gone to the end of, thoroughly conversant or familiar with, (in comp.); शाखान्तगमथाध्वर्युम् Ms.3.145. -गति, -गामिन् a. perishing. प्राप्तो$न्तगामी विपरीतबुद्धिः Rām.6.59.94. -गमनम् 1 going to the end, finishing, completing; प्रारब्धस्य ˚नं द्वितीयं बुद्धिलक्षणम् -2 death, perishing, dying. -चक्रम् Reading of omens and augury; Kau. A. -चर a. 1 walking about, going to the borders or frontiers. -2 completing or finishing (as a business &c.). -ज a. last born. -दीपकम् a figure of speech (in Rhetoric). -परिच्छदः a. cover, covering utensil. राजतान्तपरिच्छदां दिव्यपायससंपूर्णां पात्रीम् Rām.1.16.14. -पालः 1 a frontier-guard, guarding the frontiers; विनीतैरन्तपालैश्च रक्षोभिश्च सुरक्षितम् Rām.5.6.9. ˚दुर्गे M.1; त्वदीयेनान्तपाले- नावस्कन्द्य गृहीतः ibid. -2 a door-keeper (rare). सुद्युम्न- स्त्वन्तपालेभ्यः श्रुत्वा लिखितमागतम् Mb.12.23.29. -भव, -भाज् a. being at the end, last. -लीन a. hidden, con- cealed. -लोपः dropping of the final of a word. (न्ते˚) -वासिन् a. dwelling near the frontiers, dwelling close by. -m. [अन्ते गुरुसमीपे वस्तुं शीलं यस्य] 1 a pupil (who always dwells near his master to receive instruction); P.IV.3.14;VI.2.36.; Ms.4.33. -2 a chāṇḍāla (who dwells at the extremity of a village). -वेला = ˚कालः q. v. -व्यापत्तिः f. change of the final syllable, as in मेघ from मिह् Nir. -शय्या 1 a bed on the ground. -2 the last bed, death-bed; hence death itself. -3 a place for burial or burning. -4 a bier or funeral pile. -संश्लेषः union (सन्धि), joint; सुखदुःखान्तसंश्लेषम् (काल- चक्रम्) Mb.14.45.3. -सत्क्रिया last rites, funeral ceremonies, obsequies. -सढ् m. pupil; तमुपासते गुरुमिवा- न्तसदः Ki.6.34. -स्वरितः the svarita accent on the last syllable of a word.
YUDDHA KĀṆḌAM
05.38 Anuṣṭubh (Śloka)
केन हीनं पित्रा मुनिप्रियम्
केन हीनं पित्रा मुनिप्रियम् ?????
LIT, ‘by what father has the sage’s delight been abandoned’ - WHICH MAKES NO SENSE.
THE (transl.) HAS:
‘exiled from his kingdom by his father, and the friend of ascetics!’ (transl.)
THIS FITS THE CONTEXT. MAYBE IF WE TAKE केन AS EXCLAMATORY?
== ‘abandoned by what a father - and the friend of ascetics!’ (?)
YUDDHA KĀṆḌAM
05.39 Anuṣṭubh (Śloka)
अनर्गल adj.
अनर्गल adj. anargala अनर्गल a. [न. ब.] 1 Free from bar or obstruction, free to move, unrestrained, unhampered; तुरङ्गमुत्सृष्टमन- र्गलम् R.3.39. -2 Unlocked.
\
FROM
अर्गल mfn. a wooden bolt or pin for fastening a door or the cover of a vessel etc.; अर्गल mfn. a bar, check, impediment
YUDDHA KĀṆḌAM
05.39 Anuṣṭubh (Śloka)
अर्गल mfn.
अर्गल mfn. a wooden bolt or pin for fastening a door or the cover of a vessel etc.; अर्गल mfn. a bar, check, impediment
YUDDHA KĀṆḌAM
05.39 Anuṣṭubh (Śloka)
प्रस्थित adj./PPP
प्रस्थित adj./PPP == HAVING LEFT, HAVING DEPARTED, HAVING SET OUT (== LATIN profectus, -a, -um)
\
YOU ALWAYS MISS THE FACT THAT COMPOUNDS OF √स्था CAN DENOTE MOTION AND MOVEMENT.
YUDDHA KĀṆḌAM
05.42 Anuṣṭubh (Śloka)
कलुष adj.
DISTINGUISH FROM कलश m. (n. ) a water-pot, pitcher, jar, dish
कलुष adj. कलुष adj. kaluṣa कलुष a. [कल्-उषच् Uṇ.4.75] 1 Turbid, dirty, muddy, foul; गङ्गारोधःपतनकलुषा गृह्णतीव प्रसादम् V.1.9; Ki.8.32; Ghat.13; -2 Choked, hoarse, husky; कण्ठः स्तम्भितबाष्प- वृत्तिकलुषः Ś.4.6. -3 Bedimmed; full of; Ś.6.9. -4 Angry, displeased, excited; U.3.13; भावावबोधकलुषा दयितेव रात्रौ R.5.64 (Malli. takes कलुष to mean ‘unable’, ‘incompetent’). -5 Wicked, sinful, bad. -6 Cruel, censurable; त्वां प्रत्यकस्मात्कलुषप्रवृत्तौ R.14.73. -7 Dark, opaque. -8 Idle, lazy. -9 Perverted; ˚भूतायां वुद्धौ Pt.3.185; कालुष्यमुपयाति बुद्धिः &c. -षः A buffalo. -षम् 1 Dirt filth, mud; विगतकलुषमम्भः Ṛs.3.22. -2 Sin; कलुषेणाद्य महता मेदिनी परिमुच्यताम् Rām.2.96.27. -3 Wrath. -Comp. -मानस a. evil-minded; अथाब्रवीत्सुतान् कद्रूर्नागान् कलुषमानसा Bm.1.11 -योनिज a. illegitimate, of impure origin; Ms.1.57,58.
YUDDHA KĀṆḌAM
05.43 Anuṣṭubh (Śloka)
निभ mf(ā-)n.
॰निभ mf(ā-)n. ( bhā-) resembling, like, similar (in fine compositi or ‘at the end of a compound’) etc. (sometimes pleonast. after adjective (cf. mfn.) exempli gratia, ‘for example’ cāru-nibhānana-,”handsome-faced” compound with a synonym exempli gratia, ‘for example’ naga-nibhopama-,”mountain-like” ; padma-pattrābha-nibha-,”like a lotus-leaf” )
YUDDHA KĀṆḌAM
05.39 Anuṣṭubh (Śloka)
सोढ adj
सोढ adj / PPP √सह् I सहते
HERE == ‘pardoned, excused’
YUDDHA KĀṆḌAM
05.42 Anuṣṭubh (Śloka)
कलुषीकृत adj. / PPP
कलुषीकृत adj / PPP [cvi=Bildung] ‘having been made muddy, defiled, impure’
\
कलुष adj. kaluṣa कलुष a. [कल्-उषच् Uṇ.4.75] 1 Turbid, dirty, muddy, foul; गङ्गारोधःपतनकलुषा गृह्णतीव प्रसादम् V.1.9; Ki.8.32; Ghat.13; -2 Choked, hoarse, husky; कण्ठः स्तम्भितबाष्प- वृत्तिकलुषः Ś.4.6. -3 Bedimmed; full of; Ś.6.9. -4 Angry, displeased, excited; U.3.13; भावावबोधकलुषा दयितेव रात्रौ R.5.64 (Malli. takes कलुष to mean ‘unable’, ‘incompetent’). -5 Wicked, sinful, bad. -6 Cruel, censurable; त्वां प्रत्यकस्मात्कलुषप्रवृत्तौ R.14.73. -7 Dark, opaque. -8 Idle, lazy. -9 Perverted; ˚भूतायां वुद्धौ Pt.3.185; कालुष्यमुपयाति बुद्धिः &c. -षः A buffalo. -षम् 1 Dirt filth, mud; विगतकलुषमम्भः Ṛs.3.22. -2 Sin; कलुषेणाद्य महता मेदिनी परिमुच्यताम् Rām.2.96.27. -3 Wrath. -Comp. -मानस a. evil-minded; अथाब्रवीत्सुतान् कद्रूर्नागान् कलुषमानसा Bm.1.11 -योनिज a. illegitimate, of impure origin; Ms.1.57,58.
YUDDHA KĀṆḌAM
05.42 Anuṣṭubh (Śloka)
कलुष adj.
THERE IS A WORD FOR ‘water jug’ THAT LOOKS SIMILAR TO THIS. FIND OUT WHAT IT IS AND DISTINGUISH THEM!
कलश m.n. Water-jug, pitcher, jar
\
कलुष adj. kaluṣa कलुष a. [कल्-उषच् Uṇ.4.75] 1 Turbid, dirty, muddy, foul; गङ्गारोधःपतनकलुषा गृह्णतीव प्रसादम् V.1.9; Ki.8.32; Ghat.13; -2 Choked, hoarse, husky; कण्ठः स्तम्भितबाष्प- वृत्तिकलुषः Ś.4.6. -3 Bedimmed; full of; Ś.6.9. -4 Angry, displeased, excited; U.3.13; भावावबोधकलुषा दयितेव रात्रौ R.5.64 (Malli. takes कलुष to mean ‘unable’, ‘incompetent’). -5 Wicked, sinful, bad. -6 Cruel, censurable; त्वां प्रत्यकस्मात्कलुषप्रवृत्तौ R.14.73. -7 Dark, opaque. -8 Idle, lazy. -9 Perverted; ˚भूतायां वुद्धौ Pt.3.185; कालुष्यमुपयाति बुद्धिः &c. -षः A buffalo. -षम् 1 Dirt filth, mud; विगतकलुषमम्भः Ṛs.3.22. -2 Sin; कलुषेणाद्य महता मेदिनी परिमुच्यताम् Rām.2.96.27. -3 Wrath. -Comp. -मानस a. evil-minded; अथाब्रवीत्सुतान् कद्रूर्नागान् कलुषमानसा Bm.1.11 -योनिज a. illegitimate, of impure origin; Ms.1.57,58.
YUDDHA KĀṆḌAM
05.42 Anuṣṭubh (Śloka)
समाहृत adj / PPP
HERE == ‘composed, collected’
\
समाहृत adj / PPP samāhṛta समाहृत p. p. 1 Brought together, collected, accumulated. -2 Abundant, excessive, much. -3 Received, accepted, taken. -4 Abridged, curtailed. -5 Drawn (as a bow-string).
