P135 Flashcards
(5 cards)
ĀRAṆYA KĀṆḌAM
04.33 Anuṣṭubh (Śloka)
आलोचन n.
आलोचन n. ālocanam आलोचनम् ना 1 Seeing, perceiving, survey, view; आलोचनमात्रमिष्यते वृत्तिः Sāṅ. K.28. -2 Considering, reflecting.
\
SO जन्मजराद्यालोचन n. ‘keeping in mind birth, old age, et.’ (I.E. KEEPING IN MIND THE TRANSITORINESS OF HUMAN LIFE)
ĀRAṆYA KĀṆḌAM
04.37 Anuṣṭubh (Śloka)
उद्योग m.
उद्योग m. the act of undertaking anything, exertion, perseverance, strenuous and continuous endeavour; udyogaḥ उद्योगः 1 Effort, exertion, industry; तद्दैवमिति संचिन्त्य यजेन्नोद्योगमात्मनः Pt.2.144; उद्योगः खलु कर्तव्यः फलं मार्जारवद् भवेत्. -2 Work, duty, office; तुल्योद्योगस्तव दिनकृतश्चा- धिकारो मतो नः V.2.1. -3 Perseverance, diligence. -Comp. -पर्वन् n. title of the 5th book of the Mahābhārata; also a section of the 5th book (chapters 45-47) of the Rāmāyaṇa.
ĀRAṆYA KĀṆḌAM
04.40 Anuṣṭubh (Śloka)
उपाधि m.
उपाधि m. upādhiḥ उपाधिः 1 Fraud, deceit, trick. -2 Deception, disguise (in Vedānta). -3 Discriminative or distinguishing property, attribute, peculiarity; तदुपाधावेव संकेतः K. P.2. It is of four kinds :-जाति, गुण, क्रिया, संज्ञा. -4 A title, nick-name; (भट्टाचार्य, महामहोपाध्याय, पण्डित &c.); बी. ए. इत्युपाधिधारिणः (modern use). -5 Limitation, condition (as of time, space &c.); न ह्युपाधेरुपाधिर्भवति विशेषणस्य वा विशेषणम् Mbh.I.3.2 अनुपाधिरमणीयो देशः Prob. a country altogether (or naturally) beautiful; (oft. occurring in Vedānta Phil.); देहाद्युपाधिरचितो भेदः Ś. B.; न खलु बहिरुपाधीन्प्रीतयः संश्रयन्ते U.6.12; Māl.1.24. -6 A trace, mark; भौमा उपाधयः Mv.7.22. -7 A purpose, occasion, object. -8 (In logic) A special cause for a general effect; साध्यव्यापकत्वे सति साधनाव्यापक उपाधिः; as आर्द्रेन्धनम् (wet fuel) is the उपाधि of the hetu वह्निमत्त्व in the inference पर्वतो धूमवान् वह्नेः. -9 Reflection on duty or a virtuous reflection. -1 A man who is careful to support his family. -11 An incidental purpose, an additional adjunct (which does not modify the original idea to which it is added). काष्ठाहरणे शाकाहरण- मुपाधिः क्रियते इति । किमिदमुपाधिः क्रियत इति । काष्ठाहरणाधिकार- समीपे द्वितीयं कर्मोपाधीयते । सति काष्ठाहरणे इदमपरं कर्तव्यमिति । ŚB. on MS.4.3.2; also ŚB. on MS.12.4.13. -Comp. -कर a. That which comes only incidentally adding another adjunct or उपाधि. उपाधिकरः एषः । यथा काष्ठान्याहर्तुं प्रस्थित उच्यते भवता शाकमप्याहर्तव्यमिति । ŚB. on MS.4.3.2. -12 A substitute, substitution; उपाधिर्न मया कार्यो वनवासे जुगुप्सितः Rām.2.111.29.
ĀRAṆYA KĀṆḌAM
04.41 Anuṣṭubh (Śloka)
अनपावृत adj.
अनपावृत adj. anapāvṛtaḥ being uncovered SB 11.10.35
\
आवृत mfn. covered, concealed, hid
\
अपावृत p. p. apāvṛta अपावृत p. p. 1 Opened, laid bare or open; राधो विश्वायु शवसे अपावृतम् Rv.1.57.1. स्वर्गद्वारमपावृतम् Bg.2.32. -2 Covered, concealed; enclosed. -3 Free, unrestrained, self-willed.
\
SO YOU WOULD EXPECT अनपावृत TO MEAN ‘covered’ - I.E. ‘not - uncovered’ BUT IN FACT IT MEANS THE EXACT OPPOSITE, WHICH IS ODD
ĀRAṆYA KĀṆḌAM
04.37 Anuṣṭubh (Śloka)
विपर्यय m.
विपर्यय m. -यः 1 Contrariety, reverse, inversion;
COGN. विपरीत adj./PPP ‘reversed, inverted’
FROM √विपरी == वि + परि + √इ ( -pari-i-) P. -pary-eti-, to turn round or back, return ; to turn out badly or wrongly, fail,
\
viparyaya विपर्यय a. Reversed, inverted, perverse; यदा वृश्चिका- दिषु पञ्चसु वर्तते तदाहोरात्राणि विपर्ययाणि भवन्ति Bhāg.5.21.5. -यः 1 Contrariety, reverse, inversion; आहितो जयविपर्ययो$पि मे श्लाध्य एव परमेष्ठिना त्वया R.11.86. स्वशरीरशरीरिणावपि श्रुतसंयोगविपर्ययौ यदा 8.89; नभसः स्फुटतारस्य रात्रेरिव विपर्ययः (न भाजनम्) Ki.11.44; विपर्यये तु Ś.5 ‘if it be otherwise’, if contrary be the case; विपर्यये त्वस्याधिपतेरुल्लङ्घितः क्षात्रधर्मः स्यात् Ve.5. -2 Change (of purpose, dress &c.); कथमेत्य मतिर्विपर्ययं करिणी पङ्कमिवावसीदति Ki.2.6; so वेषविपर्ययः Pt.1. -3 Absence or non-existence; समुद्रगारूपविपर्यये$पि Ku.7.42; त्यागे श्लाघाविपर्ययः R.1.22. -4 Loss; राघवाणा- मयुक्तो$यं कुलस्यास्य विपर्ययैः Rām.1.21.2; निद्रा संज्ञाविपर्ययः Ku.6.44 ‘loss of consciousness’. -5 Complete destruction, annihilation; दुःशासनवधं श्रुत्वा कर्णस्य च विपर्ययम् Mb. 11.1.16; Rām.7.6.5. -6 Exchange, barter. -7 Error, trespass, mistake, misapprehension. -8 A calamity, misfortune, adverse fate; प्रियं त्वत्कृतमिच्छामि मम गर्भविपर्यये Rām.1.47.3. -9 Hostility, enmity. -1 Perverseness, opposition. -11 The destruction of the world (प्रलय); हरिं विशन्ति स्म शरा लोका इव विपर्यये Rām.7. 7.4. -12 Misapprehension; भयं द्वितीयाभिनिवेशतः स्यादीशा- दपेतस्य विपर्ययो$स्मृतिः Bhāg.11.2.37; Mv.3.35.
\
viparīta विपरीत a. 1 Reversed, inverted. -2 Contrary, opposite, reverse, inverse; राज्येन किं तद्विपरीतवृत्तेः R.2.53. -3 Wrong, contrary to rule. -4 False, untrue; विपरी- तार्थविदो हि योषितः Bv.2.177. -5 Unfavourable, adverse. -6 Cross, acting in an opposite manner; विपरीतश्च वृद्धश्च विषयैश्च प्रधर्षितः Rām.2.21.3. -7 Disagreeable, inauspicious. -तः A particular mode of sexual enjoyment. -ता 1 An unchaste or faithless wife. -2 A perverse woman. -Comp. -कर, -कारक, -कारिन्, -कृत् a. A perverse, acting ‘in a contrary manner; स्तौतिरत्र विपरीत- कारकः Śi.14.66. -चेतस्, -मति a. having a perverted mind. -रतम् inverted sexual intercourse; अद्यापि तत् कनककुण्डलघृष्टगण्डमास्यं स्मरामि विपरीतरताभियोगे Ch. P.12; cf. परुषायित. -लक्षणा ironical description of a thing by mentioning its contrary properties.
